Zrozumieć ADHD.
ADHD – angielski skrót od Attention Deficit Hyperactivity Disorder określa Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji, często diagnozowane zaburzenie wieku dziecięcego. Używa się również terminu – zespół hiperkinetyczny. Za jego przyczynę uznaje się nietypowe dojrzewanie układu nerwowego. Stwierdzono też, że ADHD ma w pewnym zakresie podłoże dziedziczne. Nie ma jednak zidentyfikowanego genu, który za ADHD odpowiada, chociaż ustalono obecność zmian w określonych chromosomach. W porównaniu z innymi zaburzeniami psychicznymi historia ADHD jest stosunkowo krótka. W praktyce klinicznej lekarze zwracali uwagę na niespokojne dzieci, których zachowanie po prostu „terroryzowało” całe otoczenie. Wtedy zakładano, że mogło być ono spowodowane przez zaburzenie czynności mózgu, które pojawia się pod wpływem określonych zdarzeń lub okoliczności zewnętrznych. W 1798 roku szkocki lekarz sir Alexander Crichton w podręczniku zatytułowanym „Koncentracja uwagi” opisał stan, który nazwał „niepokojem psychicznym”. Już wtedy wskazywano, że zaburzenie to ma wpływ na jakość procesu uczenia się. Pierwsze informacje o psychiatrycznym leczeniu nadpobudliwych dzieci pojawiły się na początku lat 70. w Stanach Zjednoczonych.
Opinia publiczna powątpiewała w istnienie ADHD. Pojawiły się jednak dowody, że definiowanie ADHD wyłącznie jako nieuwagi, nadruchliwości i impulsywności jest niewystarczające. Badania wykazały, że u podłoża tych zachowań leżą liczne deficyty neuropsychologiczne czyli odmienne sposoby reagowania mózgu. Badania epidemiologiczne przeprowadzone przez Xaviera Castellanosa, neurologa i radiologa z Uniwersytetu Nowojorskiego, wykazały, że mózg dzieci z ADHD posiada anomalie. Anomalie te wskazują na zmniejszoną aktywność obszarów mózgu, które są odpowiedzialne za rozwiązywanie problemów, koncentracje uwagi, procesy motywacyjne, poczucie czasu i pamięć operacyjną. A wszystkie te funkcje są w przypadku ADHD zakłócone.
Objawy ADHD dzielą się na trzy grupy: nadmierna ruchliwość, zaburzenia koncentracji uwagi, nadmierna impulsywność. Zaburzenie rozpoznaje się, jeśli u dziecka występują objawy ze wszystkich tych trzech grup i jeśli są obecne już przed 7 r.ż. dziecka w przynajmniej dwóch różnych środowiskach (np. w domu i w szkole).
Zespół hiperkinetyczny ujawnia się zwykle około szóstego, siódmego roku życia, kiedy trudności ze skupieniem uwagi, nieopanowana ruchliwość i impulsywność stają się przyczyną pierwszych szkolnych niepowodzeń. Statystycznie rozpoznanie takie otrzymuje około 5–7% dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Dziecko z tym deficytem nie przewiduje konsekwencji swojego działania i słabiej od zdrowych rówieśników uczy się funkcjonowania społecznego w oparciu o własne wcześniejsze doświadczenia. Czuje się gorsze i mniej zdolne, gdyż często ponosi porażki, przegrywa w rywalizacji i jest bezustannie poddawane krytyce. Dzieci z silnymi zaburzeniami uwagi mają zaniżoną samoocenę i w większym stopniu narażone są na depresję i uzależnienia. Towarzyszące dzieciom zachowania agresywne, jeśli zostaną zaniedbane, mogą doprowadzić do opozycyjno-buntowniczych zaburzeń zachowania. U osób nadmiernie impulsywnych większe jest też ryzyko zachowań antyspołecznych.
Nieleczona dysfunkcja ma swoje koszty społeczne. 20% dzieci z ADHD doznaje czterech lub więcej poważnych zranień przed osiągnięciem pełnoletniości. Dorośli z ADHD są częściej sprawcami wypadków drogowych. Chociaż ADHD uważa się potocznie za dolegliwość wieku dziecięcego, u 60 – 70 proc. pacjentów objawy utrzymują się także w dorosłym życiu.
Jak leczy się ADHD?
Obecnie zgodnie z europejskimi zaleceniami klinicznymi leczenie powinno obejmować psychoterapię stosowaną w domu (co daje możliwość uczestniczenia członków rodziny w terapii) oraz w szkole, podawanie leków psychostymulujących i leków, które nie są stymulantami, oraz nadzór nad odżywianiem. Leczenie opiera się na łącznym stosowaniu różnych metod terapeutycznych i oddziaływań społecznych, uzupełnionych w razie konieczności podawaniem leków. Wskazaniami do wprowadzenia leczenia farmakologicznego jest: duże nasilenie objawów ADHD, znacznie utrudniające dziecku codzienne funkcjonowanie, obecność współtowarzyszących zaburzeń psychicznych, brak lub niedostateczna skuteczność działań terapeutycznych.
Leki nie wyleczą z nadpobudliwości, czasem jednak pozwalają skończyć szkołę, przerwać błędne koło kar, ocalić resztki pozytywnego myślenia o sobie. Krytyczne opinie przeciwników farmakoterapii w leczeniu ADHD przyczyniły się swego czasu do podjęcia badań naukowych. Badania kliniczne dowiodły, że leki stymulujące skutecznie wspomagają kuracje ADHD. Okazało się również, że osoby dorosłe, które w dzieciństwie przeszły farmakoterapię, są dwukrotnie mniej podatne na ryzyko popadnięcia w uzależnienia niż nieleczone (wyniki amerykańskich i europejskich badań epidemiologicznych finansowanych ze środków publicznych). Trzeba pamiętać, że leki mogą wspomóc terapię, ale jej nie zastąpią. Podawanie leków nie zwalnia rodziców i szkoły z obowiązku pracy z dzieckiem. I jest to praca długotrwała.
Opracowała: Ewa Kowalczyk
Żródła:
- Ja My Oni. Poradnik Psychologiczny
- Praca zbiorowa: ADHD – plaga XXI wieku?
www.psychiatriapolska.pl
