Empatia czyli współodczuwanie
Empatia to umiejętność ułatwiająca obcowanie z ludźmi, która polega na rozpoznawaniu emocji u innych, współodczuwaniu ich stanów emocjonalnych oraz umiejętności spojrzenia na sytuację z ich perspektywy.
Empatia nie jest cechą, z którą się rodzimy. Albo ją posiadamy, albo nie. Dlatego też tak istotnym jest, by oprócz rozwoju intelektualnego, rozwijać w dziecku inteligencję emocjonalną, w tym bycie empatycznym. Takie wychowanie skutecznie wpływa na sukcesy osiągane w życiu, które nie zależą wyłącznie od IQ, ale również od relacji z innymi, i to nie tylko z tymi najbliższymi, ale również z rówieśnikami, współpracownikami, szefem itd.
Psychologia wyróżnia trzy grupy przyczyn odpowiedzialnych za budowanie poziomu empatii u człowieka: predyspozycje biologiczne, psychologiczne i środowiskowe.
- Predyspozycje biologiczne to materiał, który dostajemy od swoich przodków. Rodzimy się zaprogramowani na określony poziom empatii, a naukowcy twierdzą, że predyspozycje biologiczne odpowiadają za nasz poziom empatii aż w 50 procentach.
- Predyspozycje psychologiczne to wzorce, jakie otrzymaliśmy w dzieciństwie oraz relacje, jakie panowały i panują wśród naszych najbliższych. Psychologowie twierdzą, że osoby empatyczne były wychowywane w poczuciu odpowiedzialności za drugą osobę, ale i świadomości konsekwencji popełnianych czynów. Osoby wykazujące niższy poziom empatii zwykle wychowywały się w poczuciu bezkarności oraz braku odpowiedzialności za innych.
- Predyspozycje środowiskowe to czynniki, które kształtują nas przez całe życie. Psychologia twierdzi, że poziom empatii zmienia się wraz z wiekiem, a zasadniczy wpływ na poziom empatii ma środowisko, w jakim przebywamy oraz panujące w nim akceptowane wzorce zachowań
Wyróżniamy dwa rodzaje empatii:
- Empatia emocjonalna wiąże się z odczuwaniem emocji innych osób. To rozumienie, że ktoś odczuwa takie emocje jak ból, starach, gniew lub złość. Osoba z empatią emocjonalną rozumie, co jest przyczyną uczuć drugiej osoby, potrafi je sobie wyobrazić, umie też współodczuwać te emocje.
- Empatia poznawcza to zdolność przejęcia sposobu myślenia drugiej osoby i obserwacja rzeczywistości z jej perspektywy.
Co ciekawe, empatia emocjonalna i poznawcza mogą, ale nie muszą iść w parze. Możemy rozumieć drugą osobę, jej stanowisko i emocje, ale zupełnie tych emocji nie czuć. Można też odczuwać emocje, ale nie w pełni rozumieć stanowisko danej osoby.
Dlaczego warto być empatycznym?
Empatia jest konieczna, aby budować zdrowe, głębokie i szczęśliwe relacje z innymi ludźmi, dlatego też warto rozwijać ją już od najmłodszych lat. To umiejętność, której można się nauczyć w każdym wieku, jednak najskuteczniej kształtuje się w dzieciństwie.
Jaką rolę odgrywa empatia w rozwoju dziecka?
Badania dowodzą, że dzieci, które są bardziej empatyczne, czyli odczytują uczucia i emocje innych, są też bardziej znane i lubiane w szkole. Może mieć to również związek z tym, że dzieci te chętnie wspierają innych oraz pomagają im, empatia ma silny związek z radzeniem sobie z problemami społecznymi. Badania dowiodły także, że dzieci empatyczne nie są agresywne, w tym nie mają skłonności np. do znęcania się nad innymi dziećmi.
Jak rozwijać empatię u dzieci?
Istotnym jest, aby dziecko potrafiło nazywać swoje uczucia, emocje, w tym także negatywne stany. Sprzyjają temu częste rozmowy, a także pokazywanie, że np. złość jest potrzebną emocją, gdyż m.in. pozwala dowiedzieć się, co się nie podoba, czego się nie lubi, a kluczowa jest nauka jej właściwego okazywania. Tym samym, gdy od małego dziecko będzie pracowało ze swoimi uczuciami, łatwiej odczyta także emocje innych osób i gdy trzeba zareaguje empatycznie.
Często dorośli uważają empatię za przejaw słabości i niedojrzałości, dlatego też negują tego typu odruchy u dzieci. Należy wówczas uświadomić sobie, że są to naturalne i korzystne dla dzieci zachowania, które warto wspierać. Dodatkowo, w sytuacjach kryzysowych, czyli np. gdy maluch uderzy inne dziecko, warto pytać je, jakby się czuło na jego miejscu. W takim momencie opiekun powinien wyraźnie podkreślić, że takie zachowanie rani drugiego malucha.
Aby rozwijać u dzieci empatię od najmłodszych lat, warto wspólnie z nimi działać na rzecz chorych, biednych, samotnych i robić rzeczy dobre dla korzyści ogółu. Ponadto, aby dzieci umiały działać empatycznie powinny jak najczęściej pracować w grupach (takie warunki stwarza np. uprawianie sportów zespołowych).
Należy także ograniczać dzieciom oglądanie filmów, seriali i bajek, w których główny przekaz wspiera rywalizację i pogardę dla słabszych. Dzieci w takich sytuacjach nie uczą się empatii, dlatego też warto zadbać o odtwarzanie treści promującej miłość, tolerancję i empatię. Niestety, obecne badania dowodzą, że brutalne bajki i tego typu programy wpływają niekorzystnie na rozwój empatii i sprawiają, że widzowie reagują brakiem współczucia, a dodatkowo kumuluje agresję.
Ponadto, należy również mieć świadomość, że u starszych dzieci, które korzystają z portali społecznościowych, piszą sms-y itd. zmniejsza się prawidłowe odczytywanie emocji. Warto wiedzieć, że do właściwego współodczuwania, które określane jest na podstawie tonu głosu, mimiki, gestykulacji i innych sygnałów niewerbalnych, koniecznie są dobrze rozwinięte tzw. neurony lustrzane, które wykształcają się tylko podczas realnych interakcji z drugą osobą. Tym samym, gdy dziecko bardzo dużo czasu spędza online, może mieć problemy z rozumieniem uczuć i emocji innych osób.
Czy empatii można się nauczyć?
Do pewnego stopnia można, ale trzeba chcieć otworzyć serce na uczucia. Ważna jest świadomość oraz decyzja, że chcę pracować nad sobą. To już jest połowa sukcesu. Czasem empatię może wyzwolić jakieś zdarzenie, które sprawi, że zaczniemy dostrzegać emocje innych. W rozwijaniu empatii pomaga też przygarnięcie zwierzęcia. Koty i psy (ale też inne domowe zwierzęta) bezbłędnie rozpoznają emocje swojego właściciela i mogą nas uczyć tego samego w stosunku do innych ludzi.
Trening empatii warto oprzeć na tych punktach:
- ćwiczenie uwagi – obserwowanie sytuacji, przyglądanie się jej rozwojowi;
- ćwiczenie słuchania – zrozumienie tego co się słyszy, wyczulenie na nazywanie emocji przez drugą osobę, skupienie się na tym co chce przekazać;
- ćwiczenie samoświadomości – rozpoznawanie własnych uczuć i nauczenie się ich nazywania;
- ćwiczenie komunikacji – komunikowanie swoich uczuć i nazywanie uczuć innych osób.
Empatia pomaga w wielu sytuacjach, ułatwia codzienne funkcjonowanie, pozwala na nawiązanie zdrowych, głębokich i szczęśliwych relacji. Jest pożądana w wielu zawodach, w których człowiek bez empatii sobie nie poradzi. Warto też uświadomić sobie, że osoba pozbawiona empatii lub o jej bardzo niskim poziomie może narzucać innym swoją wolę.
Istotnym jest także to, co naukowcy potwierdzają zgodnie, że empatyczne działania korzystnie wpływają na zdrowie i przedłużają życie. Dzięki czynnościom na rzecz innych polepsza się samopoczucie i wzrasta poczucie własnej wartości. Empatia często ułatwia życie, ponieważ ludzie empatyczni są przeważnie otoczeni przyjaciółmi, a to wiąże się z tym, że zawsze mogą liczyć na ich pomoc.
Opracowała Sylwia Mieszała
Źródła:
mjakmama24.pl
