TO NIE JA! – JAK REAGOWAĆ NA KŁAMSTWO?
Dzieci bywają szczere do bólu, ale potrafią też nieźle zmyślać. Czasem bronią się przed konsekwencjami, wypierając się czegoś, albo próbują w ten sposób coś uzyskać, ale są też sytuacje, w których kłamanie nie ma żadnego uzasadnienia. Co robić, gdy dziecko kłamie?
Klasyczna sytuacja jest wtedy, gdy dziecko mówi, że w przedszkolu, czy w szkole ktoś go bije albo pani krzyczy, patrzy nam prosto w oczy wzrokiem kota ze “Shreka” i prosi, by nie iść do szkoły, a wersja nauczycielek na temat tego, co dzieje się w szkolnej klasie jest zupełnie inna. Twoje dziecko zachowuje się świetnie i nie sprawia problemów.
Dla wielu rodziców to trudny moment. Ich mały aniołek kłamie jak z nut, “aż mu się z nosa kurzy”. Czy to normalne? Kiedy powinniśmy się martwić? Jak wychować dziecko na szczerą i prawdomówną osobę?
Prawda jest taka, że wszystkie dzieci kłamią na długo przed tym, zanim będą w stanie intelektualnie pojąć, czym jest kłamstwo. Umiejętność kłamania może być oznaką wysokiego ilorazu inteligencji. Dzieci, które kłamią jako maluchy i przedszkolaki, lepiej radzą sobie z funkcjami wykonawczymi (to zdolności, które pozwalają nam zarządzać impulsami i koncentracją).
Niektóre badania sugerują nawet, że kłamanie we wczesnym wieku jest zwiastunem przyszłego sukcesu. Dla wszystkich dzieci jest to znaczący etap rozwoju mózgu, ponieważ młode umysły uczą się oddzielać fakt od fikcji, rozwijać autonomię i odpowiedzialność, a ostatecznie zrozumieć, dlaczego uczciwość jest ważna.
Kiedy dzieci zaczynają kłamać
Najczęściej po drugich urodzinach, gdy już
płynnie mówią i sprawnie komunikują się ze światem, ale wciąż nie odróżniają
fikcji od rzeczywistości. Stąd biorą się różne historie, często z usłyszanych
gdzieś wcześniej opowiadań, być może na zajęciach w szkole, czy przedszkolu, a
twoje dziecko nie zdawało sobie sprawy, że to fikcja.
Mój syn kiedyś powiedział mi, że pani nazywa go
w przedszkolu “beksą i mazgajem”. Nauczycielka zdementowała ten
zarzut i wspólnie doszłyśmy do wniosku, że kłamstwo mojego syna wzięło się z
piosenki znanej jako “hymn
przedszkolaka“, którą rzeczywiści na zajęciach śpiewali. W tej
piosence jedna ze zwrotek brzmi tak: “kto jest
beksą i mazgajem, ten się do nas nie nadaje”. Moje dziecko prawdopodobnie uznało
ten wers za personalną uwagę oraz stwierdziło, że skoro pani tak śpiewa, to na
pewno tak myśli.
Kiedy coś takiego się zdarza, nie warto mówić:
“nie kłam, na pewno tak nie było”. Dziecko nie ma jeszcze narzędzi do
precyzyjnego formułowania myśli i kłamie niechcący. Wówczas należy zadać
dziecku kilka pytań, by naprowadzić je na właściwy trop, by mogło doprecyzować,
co ma na myśli.
Co ciekawe, przedszkolaki czasem kłamią, gdy
stają w “ogniu pytań”. Rodzice nierzadko narzucają się z pytaniami,
by dowiedzieć się “jak było w przedszkolu”. Tymczasem naturalne jest,
że dzieci mają gotowość mówienia o swoim dniu często dopiero wieczorem. Są
zmęczone, więc żeby pozbyć się nachalnego rodzica – kłamią, wymyślają, by się
odczepił. Stąd bierze się też częsta odpowiedź: “nie pamiętam”.
Jak reagować, gdy dzieci kłamią?
Gdy
dzieci są małe, to nie jest takie trudne. Z pewnością nie należy podważać tego,
co dziecko mówi. Trzeba przyglądać się powodom, dla których dzieci nie mówią
prawdy i rozmawiać o nich z dzieckiem.
Sytuacja komplikuje się, gdy dzieci dorastają, a
za kłamstwem stoją coraz bardziej skomplikowane emocje i okoliczności. Dzieci
kłamią, by uniknąć problemów, lub gdy bardzo nie chcą wykonać danego polecenia,
np. umyć rąk.
W takich przypadkach trzeba konfrontować dziecko
z prawdą i bardzo ważne jest, w jaki sposób to zrobimy. Po pierwsze, nie należy
dziecka przesłuchiwać. Kiedy oskarżysz dziecko o kłamstwo, jego ciało
migdałowate (centrum strachu w mózgu) przejdzie w tryb obrony.
Jak rozpoznać, że tryb odpierania oskarżeń
działa? Dziecko tupie,
krzyżuje ręce na piersi, dąsa się i protestuje, co całkowicie uniemożliwia
rozmowę. W takim stanie ta część mózgu, która odpowiada za logiczne myślenie i
kontrolę impulsów, jest całkowicie przytłoczona.
W tym momencie celem jest deeskalacja, by nie doszło do
konfliktu, a potem powrót do spokojnej rozmowy, gdy już dziecko będzie gotowe
mówić. Można zacząć od powtórzenia kłamstwa, które sformułowało dziecko,
dokładnie je cytując. Następnie pytamy: “czy to brzmi dobrze”?
Jeśli dziecko nadal nie chce rozmawiać, daj mu
czas na przemyślenie sprawy. W sytuacji, w której kłamstwo wyszło na jaw,
dziecko już nie czuje się z nim komfortowo, zatem powinno mieć możliwość
skontaktować się ze swoimi uczuciami i myślami.
Celem jest sprawienie, że dziecko odczuje
skruchę, zrozumie swój błąd i się do niego przyzna. Kiedy to zrobi, nie należy
wyciągać konsekwencji za kłamstwo, jedynie za popełniony czyn.
Opracowała: Małgorzata Kruszyńska-Kryszak
Źródło: portal mamadu.pl
